Andricus callidoma - plantengallen digitaal herbarium

laatst bewerkt (y.m.d): 2010.12.20

Andricus-galsoorten: Gesteelde knopgal

Andricus-galsoorten

Andricus galsoorten worden veroorzaakt door Galwespen. De meeste soorten galwesp binnen het andricus-geslacht hebben twee generaties, en kennen waardwisseling (dus veroorzaken ook twee soorten gallen).
Bij generatiewisseling ontstaat afwisselend een agame generatie (♀♀) en een bigame generatie (♀♂).
Die wisseling van waard(-plant) bij de Andricus-soorten kan zijn dezelfde soort eik op een andere plek, of een ander soort eik.

Andricus (gal-)soorten op deze site: Andricus index

	Gal maker:		Andricus callidoma [Hartig, 1841] [Oud.]: Andricus cirratus [Adler, 1881], Andricus nudus [Adler], [Oud.]: Andricus giraudi [Wachtl 1882]
	Op/On:		Quercus sp. ( Quercus robur L, Quercus petraea (Mattuschka) Lieblein )

Deze soort heeft twee generaties, die beide een gal veroorzaken. De ene gal heeft een Nederlandse naam, de andere gal niet. De Gesteelde knopgal heet in het Duits "gestielte Spindelgalle", of "Große Spindelgalle". En de andere gal heet in het Duits "Zottige Blütengalle". Je denkt als snel bij zo'n galnaam: "komt uit de NJN", maar gallen waren vroeger big business.
In Nederland leeft de soort op Zomereik en Wintereik. Zuidelijker in Europa komt deze ook voor op Zachtharige eik (Quercus pubescens).

Levenscyclus Gesteelde knopgalwesp
De bigame (♀♂) gal zit verborgen in de knopschubben van eikenkatjes. Uit deze kleine gallen onstaat de agame (♀♀) galwesp generatie.
Deze legt de eitjes op een blad- of een takknop. Daaruit ontstaat de Gesteelde knopgal. Uit de Gesteelde knopgal ontstaat de bigame (♀♂) galwesp generatie.

Beschrijving Gesteelde knopgal (♀♀):
Circa 3-5 mm lang, 2-4 mm dik, spoelvormig kruikje, met uitstekende lengteribben, hangend aan een (vaak omlaag buigend) dun steeltje. Dat steeltje zit vast tussen de knopschubben.
Galoppervlak is jong behaard, met stijve, naar de basis gerichte haren, ouder kaal. De galkleur is jong groen, soms met rode ribben, oud bruin.
De galvorm is sterk afhankelijk van parasitering: slank of dik, kort of lang, hoekig of afgerond. Gallen juni tot augustus (zie verwisselbaarheid).

Beschrijving bigame gal Gesteelde knopgalwesp (♀♂):
Deze gal groeit in de knopschubben van de katjes. De gal zelf is hooguit 2 mm groot, maar is bedekt met tot 7 mm lange witte haren. Het enige wat je ziet, zijn de haren, die de knopschubben opzij duwen. De katjes krijgen niet de kans om zich te strekken, hun groei wordt verstoord.

Verwisselbaarheid Gesteelde knopgal (♀♀):
Met de Ongesteelde knopgal (A. malpighii). Deze gal is normaal later in het jaar, meestal augustus tot oktober. De gal is niet ongesteeld, maar de steel is wel zo kort dat deze meestal verborgen blijft in de knopschubben. Deze gal is jong ook groen, met lengteribbels. De gal is meestal slanker en spitser.
In Docters van Leeuwen (3e druk) werd de bigame (♀♂) Malpighii gal, nog toegerekend aan de Gesteelde knopgalwesp. Nu niet meer.
De bigame (♀♂) Malpighii gal is op de bloembodem bevestigd, door meeldraden omgeven, eivormig, 1,5 mm hoog, oppervlak kaal, eerst groen later geelbruin. Gallen in mei, galwespen vliegen mei-juni.
In Middel- en Zuid Europa onderscheidt men naast "Große Spindelgalle" (Andricus callidoma), een "Mittlere Spindelgalle" (Andricus amenti [Giraud, 1859]), en een "Kleinen Spindelgalle" (Andricus malpighii [Adler, 1881]). Dit om even aan te geven dat als je wat zuidelijker reist, het allemaal nog niet zo simpel is.

De (♀♀) Gesteelde knopgal is in 2003 voor het eerst waargenomen in Park Spoorzicht, op een jonge zomereik die nog niet bloeit. Op andere eiken in Diemen is deze gal nog niet gevonden.

jong

andricus callidoma, eik, gesteelde knopgal (middelbare gal)

iets ouder

andricus callidoma, eik, gesteelde knopgal (oude gal)

oud

Lexicon:

WT	NL	EN	DE	FR
	Generatiewisseling	generation alternation	Generationswechsel
	Waardplekwisseling	host location change	Wirtplatzwechsel
	Waardwisseling	host change	Wirtswechsel
Inquiline	koekoeksjong	inquiline	Einmieter	Inquiline
Quercus canariensis W., Syn.: Quercus faginea Lam.	Canarische eik	Algerian oak, Mediterranean oak	Algerische Eiche	Chêne des Canaries, Chêne de Mirbeck
Quercus cerris L.	Moseik	Turkey oak	Zerreiche	Chêne cevelu, Doucier
Quercus ilex L.	Steeneik	evergreen oak, holm oak	Steineiche, Grüneiche	Chêne vert, Chêne yeuse
Quercus robur L.	Zomereik	pedunculate oak, English oak	Stieleiche	Chêne pédonculé
Quercus petraea M. (Li.)	Wintereik	sessile oak, durmast oak	Steineiche, Traubeneiche	Chêne rouvre, Chêne sessile
Quercus pontica K.K	Pontische eik	Armenian oak, Pontic oak	Armenische Eiche, Pontischee Eiche	Chêne d'Arménie Chêne du Pont(in)
Quercus pubescens W.	Zachtharige eik	pubescent oak, white oak	Eichenhain, Flaumeiche	Chêne pubescent, Chêne blanc
Quercus pyrenaica W.	Bergeik , Pyrenese eik	Pyrenean oak	Spanische Eiche, Pyrenäen Eiche	Chêne tauzin, Chêne doux
Quercus suber L.	Kurkeik	cork oak	Korkeiche	Corcier

Vorige scherm